Τι είναι η περιφερική αρτηριακή νόσος;
Ο αρτηρίες μεταφέρουν αίμα πλούσιο σε οξυγόνο και θρεπτικά συστατικά από την καρδιά στο υπόλοιπο του σώματος. Όταν στις αρτηρίες των κάτω άκρων δημιουργηθούν στενώσεις ή αποφράξεις, τότε τα πόδια δε λαμβάνουν αρκετό αίμα, το οποίο σημαίνει ότι δε λαμβάνουν αρκετό οξυγόνου ούτε θρεπτικά συστατικά.
Η περιφερική αρτηριακή νόσος (ΠΑΝ) εκδηλώνεται συνήθως με πόνο στα κάτω άκρα κατά τη βάδιση. Αυτό το χαρακτηριστικό σύμπτωμα ονομάζεται διαλείπουσα χωλότητα. Ο ασθενής περπατάει κάποια μέτρα χωρίς ενοχλήσεις. Όταν πια το αίμα δεν επαρκεί για να τροφοδοτήσει με οξυγόνο τους μυς δημιουργείται πόνος. Ο ασθενής αναγκάζεται να σταματήσει για κάποια λεπτά, ο πόνος ηρεμεί και στη συνέχεια ξαναρχίζει το περπάτημα.
Σε πιο πρώιμα στάδια, ενώ υπάρχουν βλάβες στα αγγεία, δεν εκδηλώνεται ακόμα πόνος, ενώ σε πιο προχωρημένες περιπτώσεις ο πόνος δημιουργείται ακόμα και όταν ο ασθενής δεν περπατάει διότι οι βλάβες είναι τόσο προχωρημένες που το αίμα δεν επαρκεί ούτε στην ηρεμία.
Άλλο σύμπτωμα μπορεί να είναι η ψυχρότητα στα κάτω άκρα, ο αγγειοχειρουργός μπορεί, επίσης να παρατηρήσει ωχρότητα ή κυάνωση στο πόδι, ξηροδερμία, γυαλιστερό και λεπτό δέρμα και σε πολύ προχωρημένες περιπτώσεις, έλκη-πληγές οι οποίες δεν κλείνουν. Στο πιο προχωρημένο στάδιο της νόσου και χωρίς θεραπεία δημιουργείται γάγγραινα και απώλεια του άκρου.
Η ΠΑΝ είναι πολύ συχνή νόσος. Υπολογίζεται ότι 3 στους 10 άνω των 70 ετών πάσχουν από ΠΑΝ. Το κάπνισμα και ο σακχαρώδης διαβήτης αυξάνουν πολύ τα ποσοστά της νόσου και μάλιστα σε νεαρότερη ηλικία.
Είναι σημαντικό να γίνεται όσο το δυνατόν νωρίτερα η διάγνωση της ΠΑΝ, για να τεθεί έγκαιρα η κατάλληλη αγωγή και να επιβραδυνθεί η πρόοδος της νόσου. Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε ότι ένας ασθενής με ΠΑΝ μπορεί να έχει και άλλες εντοπίσεις της αθηροσκλήρωσης όπως στεφανιαία νόσο ή καρωτιδική νόσο.
Τι προκαλεί την περιφερική αρτηριακή νόσο (ΠΑΝ);
Η νόσος είναι η εκδήλωση της αθηροσκλήρωσης στις αρτηρίες των κάτω άκρων. Άτομα ηλικίας άνω των 50 ετών έχουν αυξημένο κίνδυνο ανάπτυξης της νόσου και οι άνδρες κινδυνεύουν περισσότερο από τις γυναίκες. Άλλοι παράγοντες που αυξάνουν τις πιθανότητες ανάπτυξης της ασθένειας είναι οι εξής:
- Το κάπνισμα
- Ο διαβήτης
- Η αρτηριακή υπέρταση
- Η υψηλή χοληστερίνη
- Τα υψηλά επίπεδα ομοκυστεΐνης στο αίμα
- Το να έχουμε 30% περισσότερα κιλά από το υπολογιζόμενο ιδανικό βάρος
Πώς γίνεται η διάγνωση της ΠΑΝ;
Αν υποψιάζεστε ότι έχετε ΠΑΝ πρέπει να επισκεφτείτε έναν αγγειοχειρουργό. Με μία απλή επίσκεψη που συμπεριλαμβάνει λήψη ιστορικού, κλινική εξέταση, ψηλάφηση αρτηριών, και λήξη κνημο-βραχιόνιου δείκτη μπορεί να τεθεί με ασφάλεια η διάγνωση της ΠΑΝ. Ο κνημοβραχιόνιος δείκτης είναι μία απλή εξέταση που μπορεί να γίνει σε κάνει αγγειολογικό ιατρείο αναίμακτα και χωρίς καμία ταλαιπωρία για τον ασθενή. Ο ιατρός θα μετρήσει την αρτηριακή πίεση στις αρτηρίες του άκρου ποδός και στη συνέχεια στις βραχιόνιες αρτηρίες. Αν το κλάσμα είναι κάτω από 0,9 τότε ο ασθενής πάσχει από ΠΑΝ.
Όταν ο αγγειοχειρουργός διαγνώσει ΠΑΝ, η επόμενη εξέταση που συνήθως ζητάει είναι το έγχρωμο υπερηχογράφημα των αρτηριών των κάτω άκρων (ονομάζεται και «τρίπλεξ αρτηριών»). Αυτή είναι μία απλή, ανώδυνη και αναίμακτη εξέταση η οποία δείχνει σε ποιες αρτηρίες εντοπίζονται οι βλάβες και πώς είναι η αιματική ροή μέσα στις αρτηρίες των ποδιών.
Σε περίπτωση που ο αγγειοχειρουργός κρίνει ότι ο ασθενής χρειάζεται να υποβληθεί σε χειρουργική επέμβαση, τότε μπορεί να ζητήσει τη διενέργεια αγγειογραφίας. Τρεις είναι οι μέθοδοι αγγειογραφίας. Η αξονική αγγειογραφία και η μαγνητική αγγειογραφία είναι σχετικά καινούργιες εξετάσεις, οι οποίες μας δίνουν πολύ χρήσιμες πληροφορίες σχετικά με την εντόπιση και την έκταση των στενώσεων ή των αποφράξεων των αγγείων. Και οι δύο είναι αναίμακτες εξετάσεις. Η κλασική ψηφιακή αγγειογραφία είναι η πιο ακριβής εξέταση. Δείχνει με μεγάλη ακρίβεια την εντόπιση και, επίσης, την έκταση των βλαβών, επίσης δείχνει την κατάσταση του παράπλευρου δικτύου. Αυτές είναι πολύ σημαντικές πληροφορίες για τον αγγειοχειρουργό, όταν προγραμματίζει μία χειρουργική επέμβαση. Η εξέταση είναι αιματηρή και προϋποθέτει παρακέντηση μιας αρτηρίας με βελόνα.
Πώς αντιμετωπίζεται η περιφερική αρτηριακή νόσος (ΠΑΝ);
1. Φαρμακευτική θεραπεία
Κάθε ασθενής με ΠΑΝ πρέπει να λαμβάνει κατάλληλη φαρμακευτική αγωγή. Η φαρμακευτική αγωγή στοχεύει πρώτον στον έλεγχο των παραγόντων που δημιουργούν την αθηροσκλήρωση και δεύτερον, στη βελτίωση των συμπτωμάτων των ασθενών. Ο ιατρός σας μπορεί να σας χορηγήσει φάρμακα για τη σωστή ρύθμιση της αρτηριακής πιέσης, την ελάττωση της χοληστερίνης και των τριγλυκεριδίων στο αίμα, καθώς και για τον έλεγχο της γλυκαιμίας σε διαβητικούς ασθενείς. Επίσης, μπορεί να χορηγήσει αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα όπως ασπιρίνη ή κλοπιδογρέλη. Τα αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα, είναι πολύ χρήσιμα σε ασθενείς με ΠΑΝ, διότι έχει αποδειχθεί ότι μειώνουν σημαντικά τις επιπλοκές της νόσου, αλλά και προστατεύουν τους ασθενείς από έμφραγμα του μυοκαρδίου και αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Άλλα φάρμακα που μπορεί να χορηγήσει ο αγγειοχειρουργός σας είναι κάποια αγγειοδιασταλτικά που σκοπό έχουν να βοηθήσουν το παράπλευρο δίκτυο να αναπτυχθεί όσο το δυνατόν περισσότερο ώστε να βελτιωθεί η αυτονομία βάδισης του ασθενούς.
Το φάρμακο που έχει δείξει τα καλύτερα αποτελέσματα στην ΠΑΝ είναι η σιλοσταζόλη, η οποία, δυστυχώς, δεν κυκλοφορεί ακόμα στην Ελλάδα. Πολύ σημαντική βοήθεια, επίσης, είναι το συχνό περπάτημα. Έχει αποδειχθεί ότι οι ασθενείς που περπατάνε για 30 λεπτά, τρεις φορές την εβδομάδα έχουν σημαντικά καλύτερα αποτελέσματα από αυτούς που δεν ασκούνται καθόλου και αυξάνεται η αυτονομία της βάδισής τους.
2. Αγγειοπλαστική
Η αγγειοπλαστική είναι σχετικά καινούργια τεχνική η οποία όμως έχει δείξει εξαιρετικά αποτελέσματα όταν γίνεται από εξειδικευμένο αγγειοχειρουργό. Χωρίς χειρουργική τομή ο αγγειοχειρουργός παρακεντάει μία αρτηρία, συνήθως τη μηριαία, δημιουργώντας μία πύλη εισόδου στο αρτηριακό σύστημα. Με ειδικούς καθετήρες και οδηγά σύρματα φτάνει στο σημείο της στένωσης και προχωράει σε ενδαγγειακή αγγειοπλαστική. Με ειδικά μπαλόνια διαστέλλεται το αγγείο στο σημείο της στένωσης και αν κριθεί απαραίτητο τοποθετείται ένας ενδοαυλικός μεταλλικός νάρθηκας που ονομάζεται στεντ.
Ο ρόλος του στεντ είναι να συντηρεί το αποτέλεσμα της αγγειοπλαστικής και να εμποδίζει την επεναστένωση. Με αυτή τη μέθοδο βελτιώνεται σημαντικά η αιματική ροή στο κάτω άκρο και ο ασθενής βαδίζει χωρίς πόνο. Πληθώρα παρόμοιων ενδαγγειακών τεχνικών υπάρχουν για την αντιμετώπιση της νόσου.
3. Ανοιχτή χειρουργική – Bypass – Ενδαρτηριεκτομή
Όταν οι αγγειακές βλάβες είναι πολύ εκτεταμένες και δεν μπορούν να αντιμετωπιστούν με αγγειοπλαστική, η ανοιχτή χειρουργική θεραπεία μπορεί να είναι η λύση. Οι τεχνικές είναι κυρίως δύο, η ενδαρτηριεκτομή και το bypass. Ενδαρτηριεκτομή είναι η χειρουργική παρασκευή του αγγείου, ο προσωρινός αποκλεισμός του, και στη συνέχεια η προσεκτική απομάκρυνση της αθηροματική πλάκας που προκαλεί τη στένωση ή την απόφραξη του αγγείου. Στο τέλος ο αγγειοχειρουργός συρράφει την αρτηρία με ειδικές τεχνικές. Αποτέλεσμα είναι η αρτηρία να είναι πλέον καθαρή, χωρίς αθηρωματικό υλικό, και το αίμα να περνάει προς τα κάτω άκρα χωρίς στενώσεις ή αποφράξεις.
Το bypass ή αλλιώς διενέργεια παράκαμψης είναι μία διαφορετική χειρουργική επέμβαση. Όταν μία αρτηρία είναι αποφραγμένη για μεγάλο μήκος και δεν είναι δυνατόν να ανοίξει με αγγειοπλαστική, ούτε να καθαρίσει με ενδαρτηριεκτομή, τότε η διενέργεια μίας παράκαμψης (bypass) με συνθετικό μόσχευμα από πολυτετραφθοροαιθυλένιο ή με φλεβικό μόσχευμα από τον ίδιο τον ασθενή μπορεί να είναι η σωστή λύση. Ο αγγειοχειρουργός δημιουργεί μία καινούργια αιματική οδό, παίρνοντας αίμα από μία αρτηρία που δεν έχει υποστεί βλάβη και, μέσω της παράκαμψης (bypass), το προωθεί σε μία αρτηρία, που δεν παίρνει αίμα λόγω απόφραξης. Αποτέλεσμα είναι το πόδι να αιματώνεται επαρκώς και ο ασθενής να μπορεί να περπατήσει χωρίς πόνους μετά το χειρουργείο.
Είναι σημαντικό να έχουμε υπόψη ότι όλες αυτές οι τεχνικές αντιμετώπισης της νόσου, αγγειοπλαστική και ανοιχτή χειρουργική έχουν συγγεκριμένη διαρκεια στο χρόνο και οι ασθενείς μετά την επέμβαση πρέπει να παρακολουθούνται από τον αγγειοχειρουργό. Η ίδια ασθένεια, η αθηροσκλήρωση, που δημιούργησε τις βλάβες στα αγγεία, μπορεί να ξαναδημιουργήσει βλάβες στο αγγείο που αντιμετωπίστηκε με αγγειοπλαστική ή με ενδαρτηριεκτομή, ή με bypass αλλά και να προσβάλει άλλα αγγεία που ήταν μέχρι πρότινος φυσιολογικά. Για αυτό το λόγο κάθε επέμβαση, ενδαγγειακή ή χειρουργική πρέπει να συνδυάζεται με φαρμακευτική θεραπεία και συχνή παρακολούθηση.
4. Ακρωτηριασμός
Σε ακραίες περιπτώσεις, όταν το άκρο έχει οδηγηθεί σε γάγγραινα, και αφού έχουν εξαντληθεί οι δυνατότητες ενδαγγειακής ή ανοιχτής χειρουργικής επέμβασης, το πόδι μπορεί να οδηγηθεί σε ακρωτηριασμό. Μόνο ένα μικρό ποσοστό των ασθενών με ΠΑΝ τελικά θα οδηγηθούν σε ακρωτηριασμό. Ο ακρωτηριασμός αποτελεί θεραπεία εσχάτης ανάγκης και οι περισσότεροι ασθενείς με γάγγραινα μπορούν να αντιμετωπιστούν με κάποια χειρουργική επέμβαση, αποφεύγοντας τον ακρωτηριασμό ή περιορίζοντάς τον σε ένα μικρό μέρος του ποδιού ή στα δάχτυλα.
Πρόληψη
Αλλαγές στον τρόπο ζωής που θα βοηθήσουν στη πρόληψη της ΠΑΝ. Αυτές περιλαμβάνουν:
- Να ρυθμιστεί εντός των φυσιολογικών ορίων η αρτηριακή πίεση.
- Να ρυθμιστεί σε φυσιολογικές τιμές η χοληστερίνη.
- Να ρυθμιστεί η γλυκόζη στο αίμα στους διαβητικούς ασθενείς.
- Να ενταχθεί η καθημερινή άσκηση στη ζωή μας.
- Να κάνουμε υγιεινές επιλογές στη διατροφή μας.
- Να αποφεύγονται τα κορεσμένα λίπη (ζωικά λίπη) και να προτιμάται το ελαιόλαδο.
- Αντιμετώπιση της παχυσαρκίας ή του περιττού σωματικού βάρους.
- Διακοπή του καπνίσματος αλλά και αποφυγή του παθητικού καπνίσματος.