Τι είναι η νόσος των καρωτίδων;
Οι καρωτίδες είναι αρτηρίες που εκτείνονται από την αορτή στο θώρακα, περνούν τον τράχηλο και φτάνουν μέχρι το κρανίο για να αιματώσουν τον εγκέφαλο. Όταν μέσα στο αγγείο αυτό αναπτύσσονται αθηροματικές πλάκες από εναποθέσεις χοληστερίνης και ασβεστίου, τότε στενεύει ο αυλός του αγγείου με αποτέλεσμα να μειώνεται η εγκεφαλική αιματική παροχή, να αυξάνεται η πιθανότητα να δημιουργηθούν ρωγμές στην αθηροματική πλάκα και τελικά να κινδυνεύει ο ασθενής να υποστεί αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Το αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο συνιστά μία από τις σημαντικότερες αιτίες θανάτου και αναπηρίας στην Ελλάδα και το δυτικό κόσμο. Ο καλύτερος τρόπος για να προληφθεί η νόσος των καρωτίδων είναι να ακολουθούμε υγιεινό τρόπο ζωής. Αυτό σημαίνει:
- Διακοπή του καπνίσματος
- Τακτική άσκηση
- Υγιεινή διατροφή
- Διατήρηση σωστού σωματικού βάρους
Καταστάσεις που αυξάνουν τον κίνδυνο καρωτιδικής νόσου, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης, η υπερχοληστερολαιμία και η αρτηριακή υπέρταση, πρέπει να προλαμβάνονται ή να ρυθμίζονται φαρμακευτικά, όταν εκδηλωθούν.
Ποια είναι τα συμπτώματα της νόσου;
Στα αρχικά στάδια η νόσος συνήθως δεν προκαλεί συμπτώματα.Το πρώτο σύμπτωμα δυστυχώς θα μπορούσε να είναι ένα εγκεφαλικό επεισόδιο. Ωστόσο, ενδέχεται να παρουσιαστούν συμπτώματα που ονομάζονται παροδικά ισχαιμικά επεισόδια. Αυτά είναι επεισόδια που διαρκούν από λίγα λεπτά έως μία ώρα και περιλαμβάνουν:
- Αδυναμία κινήσεως ή μούδιασμα ή αίσθημα βάρους σε μία πλευρά του σώματος, για παράδειγμα στο ένα χέρι ή πόδι.
- Απώλεια όρασης από το ένα μάτι (πολλοί το περιγράφουν σαν μια μαύρη κουρτίνα που κατεβαίνει προς τα κάτω στο ένα μάτι).
- Αδυναμία ομιλίας με σαφήνεια.
Τα συμπτώματα αυτά συνήθως εξαφανίζονται τελείως μέσα σε 24 ώρες. Αυτό όμως δεν πρέπει να καθησυχάζει τον άνθρωπο. Εάν συμβεί κάποιο παροδικό ισχαιμικό επεισόδιο, υπάρχουν πολλές πιθανότητες να συμβεί κάποιο αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο. Πρέπει να απευθυνθείτε αμέσως σε ιατρό.
Τι εξετάσεις θα πρέπει να γίνουν;
Μετά τη λήψη ιστορικού και την κλινική εξέταση, αν ο ιατρός σας υποψιάζεται ότι πάσχετε από νόσο των καρωτίδων, η πρώτη εξέταση που θα ζητήσει είναι ένα έγχρωμο υπερηχοτομογράφημα των καρωτίδων. Το υπερηχοτομογράφημα (ονομάζεται και «τρίπλεξ καρωτίδων») αποκαλύπτει αν υπάρχει κάποια στένωση στις καρωτίδες, έπειτα, μετρά το βαθμό της στένωσης, εκτιμά την αιματική ροή και την ποιότητα της αθηρωματικής πλάκας που προκαλεί τη στένωση. Η εξέταση είναι ανώδυνη και οι πληροφορίες που δίνει πολύ χρήσιμες για τον αγγειοχειρουργό που θα εκτιμήσει το κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου.
Είναι πιθανό ο αγγειοχειρουργός σας να ζητήσει τη διενέργεια αγγειογραφίας των καρωτίδων. Η αγγειογραφία είναι πολύ ειδική εξέταση που εντοπίζει την έκταση της βλάβης των καρωτίδων. Συνήθως γίνεται όταν προγραμματίζεται κάποια χειρουργική επέμβαση στις καρωτίδες. Υπάρχουν τριών ειδών αγγειογραφίες. Η αξονική και η μαγνητική αγγειογραφία είναι σχετικά καινούριες εξετάσεις που δίνουν χρήσιμες πληροφορίες με μεγάλη ακρίβεια και είναι αναίμακτες. Η κλασική ψηφιακή αγγειογραφία είναι η πιο ακριβής εξέταση που υπάρχει και δείχνει με τη μεγαλύτερη ακρίβεια την έκταση στης βλάβης. Η ψηφιακή αγγειογραφία προϋποθέτει παρακέντηση μία αρτηρίας και είναι αιματηρή εξέταση.
Η αντιμετώπιση της καρωτιδικής νόσου.
1. Φαρμακευτική αγωγή
Η θεραπεία θα εξαρτηθεί από τη σοβαρότητα της κατάστασης, από τα αναφερόμενα συμπτώματα, καθώς και από τη γενική κατάσταση της υγείας του ασθενή. Ως πρώτο βήμα, αν η στένωση δεν είναι πολύ μεγάλη, ο αγγειοχειρουργός σας μπορεί να σας συστήσει συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή που σκοπό θα έχει τη βελτίωση των παραγόντων κινδύνου (όπως η αρτηριακή υπέρταση) και τη σταθεροποίηση της στένωσης για να μην αυξηθεί στο μέλλον. Είναι πολύ πιθανό να σας χορηγηθούν φάρμακα, όπως οι στατίνες, για τη μείωση της χοληστερίνης στο αίμα. Θα πρέπει οπωσδήποτε να διακόψετε το κάπνισμα και αν δεν υπάρχουν σημαντικές αντενδείξεις να σας χορηγηθούν αντιαιμοπεταλιακά φάρμακα, όπως ασπιρίνη και κλοπιδογρέλη. Η χορήγησή τους είναι πολύ σημαντική διότι προφυλάσσουν από τη δημιουργία θρόμβων στις καρωτίδες και μειώνουν τον κίνδυνο αγγειακού εγκεφαλικού επεισοδίου. Τα φάρμακα αυτά έχουν ένα χαμηλό κίνδυνο για εμφάνιση αιμορραγίας ως επιπλοκή. Όλοι οι ασθενείς με νόσο των καρωτίδων, πρέπει να λαμβάνουν κάποια φαρμακευτική αγωγή. Επίσης, πρέπει να παρακολουθούνται συχνά από αγγειοχειρουργό για τον έλεγχο της στενώσεως της καρωτίδος. Αν η στένωση μεγαλώσει αρκετά ενδεχομένως να χρειαστεί χειρουργική επέμβαση.
2. Χειρουργική αντιμετώπιση – Ενδαρτηριεκτομή της καρωτίδος
Αν η στένωση είναι σημαντική, ή αν έχετε παρουσιάσει ήδη συμπτώματα, ή αν η στένωση έχει αυξηθεί επικίνδυνα σε σύντομο χρονικό διάστημα και με στοιχεία αστάθειας (π.χ. εξέλκωση) τότε ο αγγειοχειρουργός σας μπορεί να συστήσει ενδαρτηριεκτομή καρωτίδος.
Η ενδαρτηριακτομή της καρωτίδος χρησιμοποιείται εδώ και πολλά χρόνια και έχει αποδείξει ότι είναι το «χρυσό πρότυπο» (gold standard) για την αντιμετώπιση της νόσου, δηλαδή ότι αποτελεί την καλύτερη λύση. Ο αγγειοχειρουργός θα κάνει μία μικρή τομή περίπου 10 εκατοστά στον τράχηλο και θα παρασκευάσει την καρωτίδα.
Στη συνέχεια θα αποκλείσει προσωρινά την αιματική ροή, θα ανοίξει το αγγείο με ειδικά εργαλεία και θα αφαιρέσει πολύ προσεκτικά το αθηροματικό υλικό (χοληστερόλη, ασβέστιο, ινική) που προκαλεί τη στένωση. Στη συνέχεια θα κλείσει το αγγείο με ειδικές τεχνικές. Στο τέλος της επέμβασης η καρωτίδα θα είναι ελεύθερη και χωρίς την αθηροματική πλάκα που προκαλούσε τη στένωση. Ο ασθενής συνήθως εξέρχεται του νοσοκομείου τη δεύτερη ή τρίτη μετεγχειρητική ημέρα. Η ενδαρτηριεκτομή της καρωτίδας έχει αποδείξει σε μεγάλες πολυκεντρικές μελέτες ότι έχει καλύτερα αποτελέσματα από τη φαρμακευτική θεραπεία σε ασθενείς με μεγάλη στένωση και ιδίως τους συμπτωματικούς. Ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου αλλά και θανάτου κατά τη διάρκεια της επέμβασης είναι υπαρκτός και έχει μετρηθεί κάτω του 3%.
3. Ενδαγγειακή αντιμετώπιση – Αγγειοπλαστική της καρωτίδος.
Η αγγειοπλαστική της καρωτίδας είναι μία σχετικά καινούργια μέθοδος που έχει προταθεί για την αντιμετώπιση των ασθενών με καρωτιδική νόσο. Η μέθοδος εκτελείται χωρίς χειρουργική τομή. Ο αγγειοχειρουργός θα παρακεντήσει με μια βελόνα τη μηριαία αρτηρία δημιουργώντας μια πύλη εισόδου στο αρτηριακό σύστημα. Από εκεί με ειδικούς καθετήρες και οδηγά σύρματα θα φτάσει στην καρωτίδα που έχει τη βλάβη και κάτω από αγγειογραφικό έλεγχο με τη βοήθεια ακτινοσκοπικού μηχανήματος θα διενεργήσει την αγγειοπλαστική. Στην αρχή συνήθως τοποθετείται ένα φίλτρο εγκεφαλική προστασίας για την ελάττωση του κινδύνου εγκεφαλικού επεισοδίου κατά τη διάρκεια της επέμβασης.
Στη συνέχεια θα τοποθετηθεί ένας μεταλλικός νάρθηκας σαν σωλήνας που λέγεται στεντ στην περιοχή της στένωσης. Θα ακολουθήσει διαστολή της στένωσης με ειδικό μπαλόνι. Με αυτό τον τρόπο η αθηροματική πλάκα θα βυθιστεί μέσα στο τοίχωμα του αγγείου, ο αυλός της καρωτίδας θα είναι ανοιχτός και το αίμα θα περνάει στον εγκέφαλο χωρίς στένωση.
Ο ασθενής μπορεί να πάρει εξιτήριο τη δεύτερη μέρα μετά την αγγειοπλαστική. Ο κίνδυνος εγκεφαλικού επεισοδίου και θανάτου κατά την επέμβαση είναι περίπου στο 5%.
Η μέθοδος είναι μια καλή εναλλακτική, ειδικά σε ασθενείς που θεωρούνται υψηλού κινδύνου για ενδαρτηριεκτομή και ανοιχτή χειρουργική αποκατάσταση. Τα μακροχρόνια αποτελέσματα της μεθόδου είναι ακόμα υπό διερεύνηση καθότι η μέθοδος είναι καινούργια.
Πρόληψη
Η αλλαγή του τρόπου ζωής σε ένα πιο υγιές μοντέλο είναι η καλύτερη πρόληψη. Συγκεκριμένα, είναι σημαντικό να ρυθμιστούν όλοι οι παράγοντες που δημιουργούν την αθηροσκλήρωση.
- Να ρυθμιστεί εντός των φυσιολογικών ορίων η αρτηριακή πίεση.
- Να ρυθμιστεί σε φυσιολογικές τιμές η χοληστερίνη.
- Να ρυθμιστεί καλά η γλυκόζη στο αίμα στους διαβητικούς ασθενείς.
- Να ενταχθεί η καθημερινή άσκηση στη ζωή μας.
- Να κάνουμε υγιεινές επιλογές στη διατροφή μας.
- Να αποφεύγονται τα κορεσμένα λίπη (ζωικά λίπη) και να προτιμάται το ελαιόλαδο.
- Αντιμετώπιση της παχυσαρκίας ή της περίσσοιας σωματικού βάρους.
- Διακοπή του καπνίσματος αλλά και αποφυγή του παθητικού καπνίσματος.